Retinada oluşan hastalıklar doğrudan görme duyumuzu tehdit ettiğinden erken teşhis, koruyucu tedavi ve geç kalınmadan yapılacak doğru cerrahi girişim hayati önem taşımaktadır.
Retina milyonlarca görme hücresinden oluşan gözün arka duvarıdır. Retinayı oluşturan görme hücreleri sinir lifleri ile görüntüleri beyine iletmek üzere görme sinirine ulaştırırlar. Dolayısıyla sağlıklı bir retina görme duyumuzun ana unsurudur.
Retina hastalıkları; retina dekolmanları (yırtıklar), şeker hastalığına ve hipertansiyona bağlı retina kanamaları, göz içi yabancı cisimler, göz içi iltihapları ve doğumsal katarakttır.
Retina dekolmanları (yırtıklar) !
Retina dekolmanı, gözün retina tabakasının çeşitli nedenlerle yerinden ayrılmasıdır. Retina yırtıkları ise, retina tabakasında özellikle zayıf noktalarda yırtılma sonucu oluşur. Çeşitli sebepleri vardır. Retina yırtıkları retina dekolmanına sebep olabilirken, hastalar özellikle şimşek çakması ve kuş kanatı çırpmasından şikayet ederler. Bu önemli bir ipucudur. Hemen göz hekimine müracaat edilmelidir. Çünkü ancak erken müdahale ile iyi sonuç alınabilir. Retina dekolmanları en çok yüksek miyoplarda olur. Şeker hastalarının ileri göz bozulmalarında da dekolman gelişebilmektedir.
Şeker ve hipertansiyona bağlı retina kanamaları !
Retinanın en büyük iki düşmanı şeker ve hipertansiyon hastalıklarıdır. Şeker ve hipertansiyon hastalıkları vücudun tüm sistemlerini olumsuz etkiler ve en büyük etkiyi gözde meydana getirir. Şeker hastalığının gözde oluşturduğu probleme diabetik retinopati denir. Diabetik detinopati şeker hastalığına bağlı körlüğün en sık görülen nedenidir. Bu nedenle her şeker ve hipertansiyon hastası, şikayeti olsun olmasın 6 ayda bir düzenli göz muayenesi olmalıdır…
Retina hastalıklarında düzenli göz muayenesi önemlidir !
Retinasında hiçbir problem olmayan hasta yılda bir kez, kısmi problemleri oluşmuş bir hasta -eğer doktoru daha erken çağırmamışsa- 6 ayda bir kez retina muayenesi olmalıdır. Bunun dışında görmede herhangi bir sıkıntı hissedildiği an hemen göz hekimi ile görüşülmelidir.
RETİNA DEKOLMANI VE TEDAVİSİ
Retina dekolmanı, her yıl 10.000 de 1 kişide gözlenen, görmeyi ciddi şekilde tehdit eden bir göz problemidir. Orta yaş ve üzerinde daha sık olmak üzere her yaşta ortaya çıkabilir. Acil olarak tedavi edilmezse, kısmı veya tam görme kaybına neden olabilir.
Retina, göz içi duvarını tümüyle kaplayan ince, saydam bir dokudur. Görmeyle ilgili hücre ve sinir liflerini içerir. Göz küresinin iç boşluğunu ve vitreus denilen yumurta akı kıvamında bir yapı doldurur. Vitreus retinaya normalde çepeçevre yapışıktır. Kornea, lens ve vitreustan geçen görüntü, görme siniri yoluyla beyine gönderilir. Retina sinir tabakası, altındaki pigment tabakasına yapışıktır.
SEBEP VE BELİRTİLER
Retina dekolmanı, retina sinir tabakasının altındaki pigment epiteli tabakasından ayrılmasıdır. Çoğunlukla retinada oluşan yırtık veya delikler yüzünden, bu iki tabakanın arasına sıvı sızmasıyla gelişir. Ensık, gözün uzamasına bağlı olan yüksek miyopilerde gözlenir. Retina tabakası gözün ön-arka çapı arttıkça gerilir ve üzerindeki gerilme alanı incelmeya ve bozulmaya başlar. Bazı ailesel veya dejeneratif hastalıklarda ve bazı enfeksiyonlarda da retina çevresinde yer yer incelme ve bozulmalar oluşabilir. Bu arada aynı sebeplerle vitreus dokusu da bozulmaya başlar, jel kıvamı değişir ve yavaş yavaş retinadan ayrılır. Bu ayrılmaya vitreus dekolmanı denir. Vitreus dekolmanı retinası sağlam olan kişilerde çoğunlukla problemsiz olarak sonuçlanır. Bu arada büzülen ve yer yer opaklaşan vitreus dokusu gözün içinde görme aksından geçtikçe, kişi tarafından gözün uçuşan ‘sinek’ veya ‘bir sis perdesi’ olarak algılanır. Gökyüzüne, açık renkli bir duvara veya kağıda bakarken ya da su altında yüzerken daha detaylı olarak görülen bu durum, görmeyi azaltmaz. Retina çevresinde yırtık yoksa tehlikeli değildir ve önlem almak gerekmez.
Retina çevresindeki incelmiş, bozulmuş sahaların varlığında, büzülen vitreus retinadan ayrılırken, retinada çekintiler oluşur. Bu çekintiler nadiren sağlıklı retinaya sahip kişilerde de gelişebilir. Retinada çekintiler hasta tarafından ‘ışık çakmaları, flash patlamaları gibi algılanır. bu ışık çakmaları bazen kısa süreli olabilir, bazende günlerce sürebilir. Bazı hastalarda ise hiç hissedilmeyebilir.
Vitreusun büzülmesi sonucu retina tabakasında oluşan bu çekintiler, incelmiş ve yapısı bozulmuş olan retina çeperindeki sahalarda yırtılmalara ve delinmelere sebep olabilir. Yırtılan retina tabakasından bir damar geçiyorsa, bazen bu damar da koparak göz içinde bir miktar kanamaya sebep olabilir. Bu durum hasta tarafından ‘kurum yağıyormuş’ gibi algılanır. Retinada yırtık veya delik oluşmuşsa, vitreus içindeki sıvı bu yırtıkların içinden geçerek, retina sinir tabakasını altında yapışmış olduğu pigment tabakasından ayırır. Bu durum retina dekolmanı olarak adlandırılır. Dekole olan (altındaki dokudan ayrılan) retina bölgesinin görme fonksiyonu kalmaz ve hasta tarafından o bölgenin tam aksinde ‘bulanuklık, kara leke veya perde hissi’ şeklinde görüntü kaybı hissedilir. Retina dekolmanı bazen bir bölgede sınırlı kalabilir, ama çoğunlukla ilerleyicidir.
Makula (gözün görme merkezi) dekole olunca merkezi görme kaybolur. uzun süreli dekolmanlarda göz içi dengeler bozulur ve göz küresi küçülmeye başlar. Göze gelen künt veya delici darbeler, ani dekolman sebebi olabilirler. Diabet ve bazı dejeneratif hastalıklarda vitreusta retinayı çeken bantlar oluşarak traksiyona (çekinti) bağlı dekolmanlar gelişebilir. Bunların yanında dekolman bazı enfeksiyon, tümörlerde ve özellikle hamilelikte ortya çıkan tansiyon krizlerinde, gözde hiç yırtık olmadan da gelişebilir.
Bu durumlarda tedavi sebebe yöneliktir.
TEŞHİS
Retina çevresindeki ince bozulmuş olan sahaları, buralardaki delik, yırtıkları ve dekole bölgeleri tesbit etmek için göz bebekleri damlalar ile genişletir. Göz hekimi çeşitli mercekler kullanarak muayene mikroskobuyla gözün içini çepeçevre inceler. Bunun sonucunda göz içindeki yırtık veya dekolmanı tesbit edilmiş olur. Gerekirse göz ultrasonografisi yapılır.
TEDAVİ
Yırtık veya delikler, retinada dekolman gelişmemişse argon laserle tedavi edilirler. İleride yırtık oluşturabilecek bazı ince ve yapısı bozulmuş sahalar laser ile kontrol altına alınabilir.
Argon laserle yırtık ve dejenere saha tamiri ağrısız bir işlemdir. Bir damla ile göz uyuşturulur. Daha sonra mercekler yardımıyla hasta oturur durumdayken, muayene mikroskobuyla yırtık, delik ve dejenere sahaların etrafı 2-3 sıra laser ile çepeçevre kapatılır. Argon laser uygulandığı bölgede bir yanık oluşturarak, retina sinir tabakasını altındaki pigment tabakasına yapıştırır ve böylece içinden sıvı sızması önlenir. Lser tedavisi o an problemli olan bölge için yapılmış olur. Günün birinde aynı gözün başka bir bölgesinde de yırtıklar oluşursa yine göz içi dekolman tehlikesiyle karşılaşabilir.Bu yüzden retinasında problem çıkmış hastalar sık sık dibi muayenesinden geçirilirler. retina dekolmanı gelişen hastalarda tek tedavi cerrahidir.
Cerrahi tipleri çeşitlilik gösterebilirsi de, yırtıkların kapatılması ve çekintilerin azaltılması prensibine dayanır. Dekolmanlı gözlerde cerrahi genel aneztezi altında yapılır. Önce yırtıklar dondurularak kapatılır, çekintileri azaltmak için gözün durumuna göre, yırtık bölgesine veya gözün etrafına çepeçevre slikon bant konarak yırtık bölgesinde çökertme oluşturulur. Dekolman bölgesindeki sıvı dışarı alınarak dekolmanın yatışması hızlandırılır. Bu durumlarda, gözün içine genleşen gaz konulur ve dekolman yatıştıktan sonra yırtık çevresi lserle kapatılabilir.
Dev yırtıklı dekolmanlarda ve vitrenin yapı değiştirip retinayı bantlarla çektiği durumlarda, (diabet, travma, enfeksiyon, vb.) vitrektomi denilen özel bir ameliyat tekniğiyle tüm vitreus göz içinden temizlenerek retinanın çekilmesi veya gerilmesi önlenir.
Dekolmanın tam düzelmediği hastalarda ikinci, üçüncü müdahaleler gerekebilir.
TAKİP
Ameliyatın başarısı ; dekolman süresi, sahanın genişliği, yeri, yırtıkların sayısı ve durumuyla ilişkilidir.
Kurak olarak, gözün görme merkezi denilen maküla ameliyat öncesinde dekole olmamışsa, yani görme kaybı olmamışsa ameliyatın başarı şansı yüksektir.
Makülanın uzun süreli dekole olduğu, santral görmenin kaybolduğu olgularda ise ameliyatın sağladığı başarı görmeyi arzu edilen seviyelere çıkaramayabilir. Dekole olmuş retinanın hücre seviyesinde iyileşmesi uzun sürebildiği için, görme rehabilitasyonu zaman alabilir.
UYARILAR ve ÖNLEMLER
Bir gözde yırtık ya da dekolman yapan nedenler, diğer gözde de büyük bir olasılıkla oluşabilir. Ailede dekolman varsa, aile bireyleri mutlaka kontrol altında tutulmalıdır.
Miyopisi olan kişiler hiç yakınmaları yoksa bile 2 yılda bir göz dibi muayenesinden geçirilmelidirler.
Göze direkt gelen darbelerden sonra ihmal edilmeden göz dibi muayenesi yapılmalıdır. Gözde ışık çakması, en kısa zamanda bir göz ve göz dibi muayenesini gerektiren acil bir durumdur. daha önce retinasında yırtık oluşmuş ya da yırtık riski taşıyan hastalar ve yüksek miyopisi olanlar sert hareketlerden, sıçrayıp atlamalardan ve ağır yük taşımaktan sakınmalıdırlar.Dekolman ameliyatı ne kadar çabuk yapılırsa, başarı şansının o kadar yüksek olacağı unutulmamalıdır.
RETİNİTİS PİGMENTOSA (TAVUKKARASI)
Halkarasında tavuk karası adı verilir.
En sık görülen türleri :
1- USHER SENDROMU
2- BARDET-BİEDL SENDROMU
Retinitis Pigmentosa 2 farklı şekilde görülebilir.
Rod Distrofi: Periferik yani çevre görme bozulmuştur.Gece körlüğü ön plandadır.
Con distrofi: Merkezi görme bozulmuştur.
BELİRTİLERİ :
Önce karanlıkta, sonra loş ışıkta görme güçlüğü
Gündüz sağa, sola çarpma, takılma, düşme
Adaptasyon bozuklukları
Işık çakmaları ve etrafın parlaması
Periferik veya santral görme kayıpları
İleri derece myopi ve Astigmatisma
TEŞHİS
Görme alanı
Görme keskinliği
ERG
TEDAVİ
A- Gen Terapi
Adeno-Virus A.A.V (Adeno-Assosiated Virus) ve Lenti-Virus‘ lar vektör olarak kullanılıyordı ancak deneme aşamasındayken, bir çok ölüm vakaları görülmesi sonucunda, FDA tarafından gen tedavi uygulamaları bütün dünyada yasaklandı.
B- Biyonik göz
7 yılda 23 hastada denenmiş, sadece 2 buut‘ lu ve siyah-beyaz görme sağlayabileceği iddia ediliyor.
C- Electro-Akupuncture uygulamaları